Omgaan met een echtscheiding: zo help je je kind

Een echtscheiding, wat houdt het in?

Jaarlijks maken ongeveer zeventigduizend kinderen mee dat hun ouders uit elkaar gaan. Een echtscheiding heeft een grote impact op het leven van jou, je (ex-)partner en je kindje. Aan de ene kant is er opluchting, omdat er spanningen verdwijnen en een nieuwe fase begint. Aan de andere kant betekent een scheiding onrust, omdat er van alles verandert.

Jullie gaan ergens anders wonen, je kindje krijgt een nieuwe kamer. Na verloop van tijd komt er misschien een nieuwe stiefouder in zijn leven, eventueel stiefbroertjes- of zusjes. Je kindje heeft tijd nodig om aan deze veranderingen te wennen.

Het is belangrijk dat zijn emoties de ruimte krijgen. Dat is soms moeilijk, omdat je zelf ook door een emotionele achtbaan gaat. Het is dan goed om te beseffen dat je het niet alleen hoeft te doen.

Hulp bij een echtscheiding

Voor gescheiden ouders is hulp beschikbaar. Je kan bijvoorbeeld een mediator inschakelen, die onafhankelijk bemiddelt tussen jou en je ex-partner in het proces van de scheiding. Daarnaast kan het helpen om in contact te komen met lotgenoten.

Jeugdformaat organiseert scheidingscafé’s voor ouders die uit elkaar gaan en op Mies Magazine vind je verhalen van ouders die hetzelfde meemaken als jij. Ook zijn er verschillende cursussen beschikbaar voor ouders in een echtscheiding.

Hoe vertel je het aan je kind(eren)?

Nadat jij en je partner hebben besloten te gaan scheiden, volgt een moeilijke stap: jullie moeten het je kindje vertellen. Veel ouders wachten op ‘het goede moment’, maar dat is er eigenlijk niet.

Het is begrijpelijk dat je graag eerst alles goed geregeld wil hebben zodat je je kindje duidelijkheid kan bieden en antwoord kan geven op zijn vragen (‘Bij wie ga ik dan wonen?’). Vaak blijkt echter dat een kind het wel doorheeft als er iets speelt. Je kan daarom beter niet te lang wachten met het vertellen. Hoe je het slechte nieuws het beste kan brengen, hangt af van de leeftijd van je kind.

Kinderen van 2 jaar

Is je kind pas 2 jaar, dan zal hij waarschijnlijk niet veel begrijpen van een scheiding. Houd het gesprek kort en simpel. Maar wees wel duidelijk: je kindje kan nog geen woorden geven aan wat er gebeurt, het is belangrijk dit voor hem te doen.

Ga samen met je partner op ooghoogte zitten en vertel in één zin dat jullie uit elkaar gaan. Gebruik simpele taal (‘Papa en mama maken elkaar te vaak verdrietig en hebben besloten niet meer bij elkaar te wonen.’). Vertel er ook bij wat dit concreet voor je peuter betekent. ‘Papa krijgt een nieuw huisje en daar ga jij ook logeren.’

Kinderen van 3 jaar

Is je kind 3 jaar, dan zal hij nog steeds niet helemaal begrijpen wat een scheiding inhoudt. Maar hij kan wel vragen stellen. Geef daar kort en bondig antwoord op. Jullie kunnen tijdens het gesprek gebruikmaken van hulpmiddelen, zoals een boekje of filmpje over scheiden. Je kan ook een tekening maken van twee huisjes met in beide huisjes een bedje voor je peuter.

Kinderen van 4 jaar

Ook als je kind 4 jaar oud is, houd je het gesprek kort. Benadruk dat het niet zijn schuld is dat papa en mama uit elkaar gaan en dat jullie altijd van hem zullen blijven houden. Vertel wat er voor hem gaat veranderen (‘Je krijgt een nieuwe kamer’) en betrek hem daar ook bij (‘Jij mag een nieuw dekbed uitkiezen’). Als niet alles bekend is, kan je hem dat ook vertellen. ‘We weten nog niet precies waar papa (of mama) gaat wonen, maar het wordt een fijn huisje.’

Reacties kind bij echtscheiding

Je peuter kan verschillende reacties laten zien als jij en je partner vertellen dat jullie uit elkaar gaan. Hij kan boos, bang of verdrietig worden, maar hij kan ook onverschillig reageren (‘oké’) en weer met zijn autootjes gaan spelen. Dit betekent niet dat het hem niets doet.

Waarschijnlijk weet hij niet zo goed wat hij met de boodschap aan moet en probeert hij zich een houding te geven door gewoon verder te gaan met wat hij aan het doen was. Je kindje verwerkt informatie en emoties wat langzamer dan volwassenen. Hij heeft tijd nodig om aan het idee van de scheiding te wennen. Het is daarom belangrijk de boodschap te blijven herhalen.

Het komt wel eens voor dat een echtscheiding al lang rond is, het co-ouderschap is geregeld, een van de ouders al een nieuwe partner heeft, en een kindje alsnog vraagt wanneer de verhuisde ouder weer thuis komt wonen. Houd daarom goed in de gaten of je kindje begrijpt dat papa en mama uit elkaar gaan en betrek hem bij de scheiding door het er elke paar dagen even over te hebben.

Je kindje kan zich ook lastig gaan gedragen door dwars en driftig te doen, of juist heel stil en teruggetrokken worden. Hij kan gaan pleasen omdat hij ziet dat je verdrietig bent en hij jou niet wil belasten.

Reacties bij baby’s

Baby’s begrijpen nog helemaal niks van wat er gebeurt bij een echtscheiding. Toch kunnen ze reageren op de stress en veranderingen. Een baby kan meer huilen of slechter gaan slapen. Het is goed om alert te zijn op dit soort veranderingen in gedrag. Probeer het niet te veroordelen en tracht ook niet het meteen op te lossen. Accepteer dat de emoties er zijn en geef er ruimte aan.

Tips voor het omgaan met een echtscheiding

Voor je kindje is een scheiding verdrietig en zijn zwaar. Het veilig thuis zoals hij het kende, stort immers in en wordt opnieuw opgebouwd. Het kost tijd om hieraan te wennen. Jij kan je kindje hierbij helpen op de volgende manieren:

• Zorg voor een goed ouderschapsplan. Stem duidelijk met je partner af hoe jullie omgangsregeling eruitziet. Verdelen jullie de zorg fifty-fifty of ziet je kindje je partner alleen in de weekenden? Op welke manier brengen jullie de feestdagen door? Een mediator kan jou en je partner helpen hierover na de denken. Al deze afspraken kan je juridisch laten vastleggen in een ouderschapsplan.
• Zoek hulp en praat erover. Je staat er niet alleen voor. Een psycholoog, scheidingstherapeut of hulpinstanties zoals het Centrum voor Jeugd en Gezin kunnen je helpen met deze moeilijke periode om te gaan. Blijf in gesprek met vrienden en familie, zodat je je kindje niet met jouw zorgen opzadelt.
• Geef ruimte aan emoties. Benoem en erken de gevoelens van je kindje. Probeer geduldig te blijven en geef antwoord op zijn vragen op een manier die passend is voor zijn leeftijd. Wees af en toe ook open en eerlijk over je eigen gevoel. Het is niet erg om te huilen waar je kindje bij is, zo leert hij dat emoties er mogen zijn.
• Blijf opvoeden. Misschien heb je de neiging je kindje extra te verwennen omdat je je schuldig voelt over de scheiding, maar daar is hij niet mee geholpen. Je kindje heeft in deze moeilijke tijd juist extra behoefte aan structuur. Blijf daarom regels hanteren en grenzen stellen. Je hoeft niet streng te zijn, maar wel duidelijk.
• Vertel je kind dat het niet zijn schuld is. Het is aan te raden dit meerdere keren aan je kindje te vertellen. Peuters kunnen het idee krijgen dat de scheiding door hen komt.
• Ga respectvol met je ex-partner om. Probeer altijd liefdevol over de vader (of moeder) van je kindje te praten. Laat je niet negatief over de ander uit. Je kindje komt dan in een loyaliteitsconflict terecht: hij krijgt het gevoel dat hij moet kiezen tussen jullie. Ook wijs je daarmee een deel van zijn identiteit af. Je kindje bestaat tenslotte voor 50 procent uit het DNA van je ex-partner. Als hij hoort dat zijn papa iets verkeerd doet, voelt dat voor hem alsof hij zelf ook niet goed genoeg is.
• Licht de omgeving van je kindje in. Natuurlijk breng je je familie op de hoogte van de echtscheiding, maar denk ook aan andere plekken waar je kindje vaak komt, zoals de kinderopvang, peuterspeeulzaal en school. Zij kunnen er dan rekening mee houden.