Hoogsensitief: hoe ga je ermee om als je kind hooggevoelig is?

Wat betekent hoogsensitief?

Hoogsensitief betekent dat je gevoeliger bent voor prikkels uit je omgeving dan de meeste mensen. De term is bedacht door de Amerikaanse psycholoog Elaine Aron, die in 1996 voor het eerst onderzoek deed naar het verschijnsel. Iemand die hoogsensitief is, wordt ook wel HSP genoemd. Dat staat voor Hoog Sensitief Persoon. Kinderen die hooggevoelig zijn, worden ook wel HSK genoemd (Hoog Sensitieve Kinderen)

Hooggevoeligheid is geen stoornis of ziekte, maar een persoonlijkheidskenmerk. Ongeveer 15-20% van de mensen is HSP. Als jouw kindje een HSK is, merkt hij veel op, heeft hij een goed geheugen en heeft hij sneller last van overprikkeling. Daarnaast denkt je kind vaak langer en dieper na voordat hij handelt en kan hij zich goed inleven in anderen.

Hoe ontstaat hooggevoeligheid?

Het is nog niet helemaal duidelijk hoe hoogsensitiviteit ontstaat. Waarschijnlijk heeft het te maken met het gebied in de hersenen dat prikkels verwerkt om een oorzaak-gevolganalyse te maken. Dit gebied noem je de frontale cortex. Als je hersenen hun analyse hebben uitgevoerd, kan je overgaan tot handelen.

Bij iemand die hoogsensitief is, reflecteert het brein waarschijnlijk langer op prikkels, waardoor het langer duurt om tot actie over te gaan. Daarnaast is het brein van een HSP gevoeliger voor prikkels, waardoor een hooggevoelig kind meer opmerkt dan een ander kind.

Dit is ook de reden dat HSP’ers sneller moe worden van prikkels: hun brein krijgt er meer binnen en verbruikt meer energie en met het verwerken van de dingen die ze zien, horen, ruiken of voelen.

Een HSK heeft sneller last van sterke prikkels, zoals harde geluiden. Vaak proberen ze hiermee om te gaan door zich een beetje af te sluiten van hun omgeving. Daarom kunnen hoogsensitieve kinderen stil en teruggetrokken overkomen op hun omgeving.

Onderzoek onder eeneiige tweelingen suggereert dat er een genetische component is in het ontwikkelen van deze karaktertrek. In dat geval is hooggevoeligheid mogelijk erfelijk. Dit is echter nog niet voldoende onderzocht.

HSS: High Sensation Seeker

Niet alle hooggevoelige kinderen zijn stil en teruggetrokken. Sommige hoogsensitieve kinderen zijn High Sensation Seekers (HSS) en hebben juist veel prikkels nodig om zich goed te voelen. Deze kinderen uiten hun hoogsensitiviteit dus op een andere manier: ze raken niet zo snel vermoeid door prikkels. Juist een tekort aan stimuli kan hen uit balans brengen.

Doordat deze kinderen vaak op zoek gaan naar prikkels, kunnen ze hyperactief gedrag vertonen. HSS wordt daarom weleens verward met ADHD. Het verschil is dat kinderen met HSS hun gedrag relatief gemakkelijk kunnen aanpassen na een vriendelijke terechtwijzing. Voor een kind met ADHD is dat een stuk lastiger.

HSP kenmerken

De gevoeligheid van hoogsensitieve kinderen uit zich op verschillende manieren. De belangrijkste kenmerken zijn een grote opmerkzaamheid, prikkelgevoeligheid en diep nadenken.

Daarnaast kan je merken dat je kindje regelmatig angstig is over gebeurtenissen die zich eerder hebben afgespeeld, snel schrikt en behoefte heeft aan regelmaat en harmonie. Veel HSK zijn creatief en geven de voorkeur aan taal boven rekenen. Ze observeren graag en staan vaak liever aan de zijlijn dan midden in de actie.

Ongeveer 70% van de hooggevoelige kinderen is introvert aangelegd. Zij zijn rustig, behoedzaam en komen meestal een beetje verlegen over. Zo’n 30% is extravert, wat zich meestal uit in de vorm van HSS (High Sensation Seeking). Deze kinderen zijn vaak juist extreem sociaal en actief. In de hsp test hieronder kan je zien of jouw kindje kenmerken van hoogsensitiviteit heeft.

HSP test

Op basis van haar onderzoek heeft Elaine Aron een checklist gemaakt waaruit kan blijken of je kind een HSK is. Vul bij de HSP test hieronder in of de uitspraken op jouw kindje van toepassing zijn. De uitslag van de test geeft een idee over de mogelijkheid van hooggevoeligheid bij je kind. Omdat hoogsensitiviteit geen ziekte is, is het geen diagnose zoals bij autisme of ADHD.

[wp_quiz id=”101905″]

Opvoeden van hoogsensitief kind

Als je kindje hoogsensitief is, zal hij over het algemeen rustig en bedachtzaam zijn. Wanneer er sprake is van overprikkeling, kunnen er driftbuien en frustraties optreden. Probeer ervoor te zorgen dat je kleine dagelijks voldoende rustmomenten heeft, waarin hij even alleen kan zijn zonder prikkels.

Daarnaast is het belangrijk dat je je kindje leert om zijn emoties te herkennen. Dit doe je door er samen over te praten en hem de juiste woorden te leren om zijn gevoelens uit te spreken. Een positieve benadering is daarbij belangrijk, zodat je kind weet dat je hem serieus neemt en zijn gevoeligheid niet afwijst.

Een veilige hechting is extra belangrijk als je kindje hoogsensitief is. Een hoogsensitief kind is namelijk gevoeliger voor angsten, afwijzing en onduidelijk gedrag. Zorg dus dat je kindje weet dat jij er altijd voor hem bent.

Een time-out als straf werkt voor hoogsensitieve kinderen bijvoorbeeld minder goed, omdat ze dan van jou worden afgezonderd. Hierdoor versterken hun heftige emoties en kunnen ze angstig worden. Het is beter om samen even de afzondering op te zoeken, zodat jij vriendelijk kan uitleggen waarom dit gedrag ongewenst was.

Nieuwetijdskind en hooggevoeligheid

De term ‘hoogsensitief’ wordt regelmatig in verband gebracht met spiritualiteit en helderziendheid. Hooggevoelige kinderen zouden meer in contact staan met andere werelden en daardoor beter in staat zijn om bijvoorbeeld gevoelens van anderen in te schatten. Ook melden hoogsensitieve kinderen soms dat ze geesten of aura’s kunnen zien. Dit is echter niet onlosmakelijk verbonden met hooggevoeligheid. Slechts een klein deel van de HSK’s ervaart dit.

Voor kinderen met deze bijzondere gaven wordt wel de verzamelterm ‘nieuwetijdskind’ gebruikt. Er is weinig wetenschappelijk bewijs voor, maar voor je kindje kan het wel echt aanvoelen. Neem het daarom serieus en praat er samen over. Zo voorkom je dat je kleine angstig wordt of zichzelf raar gaat vinden.

Tips om met je HSK om te gaan

Hoogsensitiviteit is een mooie karaktereigenschap, die zorgt dat je kindje oplettender en meer empathisch in de wereld staat. In onze maatschappij is het soms wel lastig om hiermee om te gaan, omdat assertiviteit en een hoge belastbaarheid voor prikkels hier vaak belangrijk zijn. Begrip vanuit de omgeving kan je kleine helpen zichzelf te zijn. Met deze tips zorg je ervoor dat je kindje zijn gevoeligheid als een kwaliteit kan inzetten.

• Houd de avonden zo leeg mogelijk. Een dag op het kinderdagverblijf of de peuterspeelzaal geeft voldoende prikkels voor je kindje. Probeer om ’s avonds een paar uurtjes rust in te bouwen, waarin je kind zo min mogelijk prikkels krijgt.
• Benoem de emoties van je kindje. Het kan voor HSK moeilijk zijn om te begrijpen waarom ze zich overprikkeld voelen. Door emoties als ‘moe’ of ‘verdrietig’ te benoemen, leer je je kleine om deze te herkennen.
• Probeer begrip op te brengen voor je kindje. Als je zelf niet hooggevoelig bent, kan het lastig zijn te begrijpen dat je kind overprikkeld raakt of huilt. Voor jou voelt zijn reactie misschien overdreven of als aanstellerij. Onbegrip geeft je kind echter een onveilig gevoel, dus probeer je begripvol op te stellen.
• Wees eerlijk over je eigen emoties. Het is voor je kindje verwarrend als jij zegt dat er niks aan de hand is, terwijl je duidelijk aangedaan bent over iets. Je hoeft natuurlijk niet alles aan je peuter te vertellen, maar probeer open te zijn over je gevoel.
• Bespreek voor het slapen gaan de dag. Door samen nog even op de voorbije dag te reflecteren, kan je kindje zijn emoties goed verwerken. Zo ben je uitbarstingen voor en kan je kleine rustiger gaan slapen. Je kan dit ook verwerken in een persoonlijk slaapliedje.
• Breng structuur aan in de dag. Hooggevoelige kinderen hebben behoefte aan structuur en voorspelbaarheid. Als er iets verandert in jullie plannen, leg dit dan uit en bespreek het.
• Wees geduldig. Je kind heeft soms wat meer tijd nodig om een beslissing te nemen of een taak uit te voeren. Aandringen en druk uitoefenen werkt dan vaak averechts. Geduld zorgt ervoor dat zijn zelfvertrouwen kan groeien.
• Blijf grenzen stellen. Hooggevoeligheid is geen excuus voor ongewenst gedrag. Laat je kindje merken dat je hem serieus neemt, maar ga niet te veel mee in zijn emoties. Stel duidelijke grenzen voor zijn gedrag, daar voelt hij zich het veiligst bij.