Fopspeen: wat zijn de voor- en nadelen voor je baby?

Wat is een fopspeen?

Een fopspeen is een losse speen zonder fles, waar je baby op kan zuigen. Hij is meestal gemaakt van rubber of siliconen en kan gebruikt worden om je baby te kalmeren of in slaap te sussen. Naast het zuiggedeelte, heeft een fopspeen een rubberen of plastic schildje, dat voorkomt dat je baby hem per ongeluk inslikt.

Soorten spenen

Fopspenen zijn er in allerlei vormen, maten en kleuren. Grofweg zijn er qua speenvorm 3 soorten te onderscheiden. Daarnaast is er nog een variant die vergezeld gaat met een knuffeltje.

Waarom een speen?

De belangrijkste reden om je baby een speen te geven, is om hem te kalmeren. Baby’s hebben vaak veel zuigbehoefte, omdat zuigen troost biedt en een rustgevend en stress-verlagend effect heeft. Als je baby vaak onrustig is, kan het dus een ideale manier zijn om ervoor te zorgen dat hij zich comfortabel voelt.

In ziekenhuizen worden speentjes daarnaast gebruikt bij te vroeg geboren baby’s of baby’s met startproblemen. Het zuigen stimuleert de zuigreflex, bevredigt de zuigbehoefte en helpt je baby, bijvoorbeeld bij sondevoedingen, om het zuigen met een volle maag te associëren. Baby’s in het ziekenhuis hebben vaak meer stress, dus ook daarbij kan een speen helpen.

Natuurlijk kleven er ook nadelen aan het gebruik van een fopspeen. Hoe zit het bijvoorbeeld met de borstvoeding? En de effecten op het gebit van je kindje? Wij zochten het voor je uit en zetten hieronder alle voor- en nadelen voor je op een rij.

Voordelen van een fopspeen

Troost bieden

Zoals hierboven beschreven, is het belangrijkste voordeel dat je je kindje comfort kan bieden als hij onrustig is of zich niet fijn voelt. Natuurlijk kan dit ook door hem lekker tegen je aan te houden, hem te wiegen en voor hem te zingen, maar soms helpt dit alles niet. En dan kan een speen uitkomst bieden.

Hulpmiddel bij het slapen

Sommige kindjes hebben moeite met in slaap vallen. Door het geruststellende en ontspannende effect van een speentje, kan het een hulpmiddel zijn om je baby’tje in slaap te sussen.

Minder kans op wiegendood

Verschillende studies zeggen dat een fopspeen de kans op wiegendood vermindert. Hoe dit precies komt, is nog niet volledig onderzocht. Er wordt gedacht dat het zou komen doordat zuigen de ontwikkeling van de mond- en kaakspieren stimuleert, waardoor de tong meer naar voren komt te staan en de luchtweg vrij blijft. Ook slapen speenzuigers minder diep, draaien ze minder in bed en leren ze vlotter hun hoofdje opzij te draaien, omdat de speen anders in hun gezichtje drukt. De kans is dan kleiner dat je baby met zijn neus en mond tegen het matras aan blijft liggen.

Brengt ook rust voor jou

In ‘crisisituaties’ (denk: in de supermarkt, de wachtkamer van de huisarts, het vliegtuig, bij krampjes of ziekte, of gewoon bij heel heftige huilbuien) kan een speen ook heel wat stress bij jou en je partner wegnemen. Een stressloos tevreden kindje zorgt immers voor stressloze tevreden ouders.

Beter alternatief dan duimzuigen

Duimzuigen heeft gevolgen voor het volwassen gebit, omdat het de kaakstand blijvend verandert. Bij de speen is dit maar tijdelijk, omdat hij minder druk geeft op de tandjes. Speenzuigen heeft daarom geen effect op het uiteindelijke gebit en is bovendien ook makkelijker af te leren dan duimzuigen.

Nadelen van een fopspeen

Zuigverwarring

Er wordt weleens gezegd dat als je baby borstvoeding krijgt, en je hem vanaf het begin een fopspeen aanbiedt, dat dit voor verwarring kan zorgen. Zuigen op een speen is namelijk een heel andere techniek dan zuigen aan de borst. Als je baby op de ‘speenmanier’ aan je tepel zuigt, komt er geen melk. Je baby zou dan gefrustreerd kunnen raken en de borst kunnen gaan weigeren.

Lactatiekundigen stellen echter dat het niet altijd om zuigverwarring gaat, maar juist dat het belangrijk is om de speen op het juiste moment te geven. Daarmee is het niet bevordelijk om een speen te geven als je baby honger heeft. Je kan hierdoor namelijk belangrijke voedingssignalen missen.

Negatief effect op melkproductie

Als je baby veel op zijn speentje zuigt, kan dit ten koste gaan van zijn zuigtijd aan de borst. Dit kan er weer voor zorgen dat je melkproductie terugloopt en daarom is het verstandig om de fopspeen pas te introduceren als je baby de techniek van aan de borst drinken goed doorheeft en je melkproductie goed op gang is. Dit is meestal na twee weken.

Effect op kaak- en tandstand

Speenzuigen kan de stand van de kaak en de tanden negatief beïnvloeden. De veranderingen zijn te zien bij het melkgebit, maar het effect werkt niet door op het volwassen gebit. Als je baby stopt met de speen voor hij zijn melkgebit gaat wisselen, is de kans op gebitsproblemen erg klein.

Je moet de speen weer afleren

Het zuigen op een fopspeen is aangeleerd gedrag. Je moet het dus ook ooit weer afleren. Bij sommige kindjes is dit peanuts, maar er zijn ook dreumesen die heel erg gehecht zijn aan hun speenvriendje.

Risico op middenoorontsteking

Volgens sommige Nederlandse onderzoeken is er een verband tussen speengebruik en het ontstaan van een middenoorontsteking, vooral bij oudere baby’s en peuters. Dit lijkt vooral het geval wanneer je kindje de hele dag door op de speen zuigt.

Dus, wel of geen fopspeen?

Afhankelijk van welke bron je raadpleegt, zijn de adviezen verschillend. Uiteraard is het geheel aan jou of je een speen gebruikt voor je baby. Mocht je na het lezen van de voor- en nadelen nog steeds twijfelen, dan hier een samenvattend advies.

Volgens het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid is het gebruik van een fopspeen een veiligheidsbevorderende factor, mits het felbegeerde item op een verstandige manier wordt gebruikt. Dit houdt in:

• De speen pas introduceren nadat de borstvoeding goed op gang is gekomen en soepel verloopt. Als je alleen flesvoeding geeft, is uitstellen niet nodig.
• Het gebruik van de fopspeen beperken tot een hulpmiddel bij het in slaap vallen en bij ongemakken als je weet dat het geen honger is (zoals darmkrampjes).

Speen afleren

Het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid adviseert om het speenzuigen af te bouwen rond de eerste verjaardag van je kleine. In verband met de eenkennigheidsfase kan dit een moeilijke periode zijn. Toch is het verstandig om uiterlijk voor het 5e jaar te stoppen met de speen. Vanaf die leeftijd gaat je kindje namelijk zijn melkgebit wisselen en het speenzuigen kan dan zijn volwassen gebit negatief beïnvloeden.

Als je de speen gaat afbouwen, kan je natuurlijk voor cold turkey gaan, maar dit is voor veel ouders en dreumesen een grote stap! Een geleidelijke aanpak spreekt wellicht meer aan.

Je kan dit op de volgende manier doen:

1. Geef je kindje geen speen meer in ‘geen-stress-situaties’, dus wanneer hij thuis rustig aan het spelen is. Vraagt hij om zijn speentje, leid hem dan af met leuke spelletjes. In stressvolle situaties of bij flinke huilbuien en in bed mag hij zijn speentje wel hebben.
2. Geef overdag bij huilbuien geen speen meer, maar probeer hem op andere manieren te troosten en af te leiden. In bed mag hij zijn fospeen nog wel.
3. Geef je kindje geen speen meer als hij zijn middagslaapje doet. ’s Avonds mag het nog wel om in slaap te vallen.
4. Bij de laatste stap ban je de speen helemaal uit de slaapkamer. Bereid je voor op een paar moeilijke nachten, maar probeer vol te houden!

Leg elke stap kort, maar duidelijk uit aan je kindje en bedenk een afscheidsritueel voor de laatste stap. Het speentje vervangen door een knuffel of pop kan een goede manier zijn. Heb je een speen met knuffel, dan hoef je het knuffeltje niet weg te gooien. Je verwijdert de speen van het knuffeltje, jullie gooien samen de speen weg, maar het beestje kan je kindje lekker houden. Vergeet niet je kleine de hemel in te prijzen als het lukt!

Tips voor het gebruik van een speen

Naast bovenstaande adviezen, zijn er nog een aantal dingen en handige tips waar je op kan letten bij het gebruik van een speentje.

• Stop op tijd. Stop in ieder geval voordat je kindje begint met het wisselen van zijn melkgebit.
• Speen-check. Controleer de fopspeen regelmatig op scheurtjes of gaatjes. Zijn er slijtageplekjes, scheurtjes of bijtgaatjes zichtbaar? Vervang hem dan meteen. Wanneer stukjes losschieten, kan dit verstikkingsgevaar opleveren. Het beste is om de speen sowieso elke zes weken te vervangen.
• Stop de speen niet zelf in je mond. Veel ouders doen dit als de speen op de grond is gevallen, maar op deze manier kan je bacteriën vanuit jouw mond in de mond van je baby overbrengen, wat voor gaatjes kan zorgen.
• Beperk het gebruik. Probeer het speengebruik te beperken tot in bed en eventueel bij flinke huilbuien. Dan blijft het voor je kindje ook duidelijk en is het geruststellend effect groter.
• Speenhygiëne. Kook regelmatig de speen uit of steriliseer hem met de magnetron sterilisator. De eerste 8 weken is het advies om dit zelfs dagelijks te doen.
• Speen accessoires. Kijk uit met speenkoorden en -kettingen. Ze kunnen gevaarlijk zijn, omdat ze voor verstikkingsgevaar kunnen zorgen.
• Speen uit mondje tijdens slapen. Is je kindje eenmaal in slaap gevallen? Haal de speen dan uit zijn mondje.