Kraambedpsychose: wat is het en hoe herken je het?

Wat is een kraambedpsychose?

Een kraambedpsychose is een psychiatrische ziekte die kort na je bevalling kan ontstaan. Door dokters wordt dit ook wel postpartum psychose genoemd. Vaak ontstaan de eerste klachten al binnen twee weken na de geboorte van je baby.

Bij een psychose raak je het contact met wat echt is (de werkelijkheid) kwijt. Je gaat je voor je omgeving vreemd gedragen en ervaart (ziet, hoort, voelt of ruikt) dingen die andere mensen niet ervaren. Vaak heb je waandenkbeelden. Dit zijn gedachten die niet kloppen met de werkelijkheid. Iemand met een kraambedpsychose kan bijvoorbeeld denken dat haar baby bezeten is door de duivel en dat ze deze uit haar baby moet drijven. Dit kan tot gevaarlijke situaties leiden waarbij moeders hun kind wat aan kunnen doen.

Als je psychotisch bent, heb je zelf meestal niet door dat je ziek bent. Daarom is het belangrijk dat je omgeving op tijd aan de bel trekt. Gelukkig is een psychose in het kraambed een zeldzame ziekte. Ongeveer 1 tot 2 op de 1.000 vrouwen krijgt hiermee te maken.

Postpartum psychose symptomen

De symptomen en de ernst van een psychose na de bevalling kunnen wisselen per persoon. Vaak beginnen de eerste symptomen al een aantal dagen na de bevalling. Vroege klachten kunnen zijn:

• Prikkelbaarheid
• Onrustig zijn
• Slaapproblemen: slecht slapen of minder slaap nodig hebben
• Je heel erg opgewonden of juist somber voelen
• Heel veel praten
• Achterdochtig of wantrouwig zijn

Een paar dagen later ontstaan mogelijk meer klachten:

• Verward gedrag of verward en druk praten
• Een denkpatroon wat niet te volgen is voor anderen
• Somberheid of juist overdreven opgewektheid
• Hallucinaties: dingen ervaren die er niet zijn
• Momenten van ‘afwezig’ zijn
• Het gevoel dat je het contact met jezelf of je omgeving kwijt bent
• Waandenkbeelden: gedachten waar je van overtuigd bent, maar die niet kloppen
• Nadenken over jezelf of je baby iets ergs aandoen
• Je angstig of zelfs wanhopig voelen of juist gemakkelijk kwaad worden en agressief doen

Als je psychotisch bent, heb je vaak niet door hoe ernstig de situatie is. Hulp inschakelen vind je dan vaak niet nodig. Dit kan voor wrijving tussen jou en je familie zorgen. Toch is het goed om de zorgen van de mensen om je heen serieus te nemen. Zij hebben het beste met je voor.

Oorzaak psychose na de bevalling

De oorzaak van een psychose na de bevalling is niet precies bekend. Wel lijkt het erop dat het voor een deel door je genen bepaald wordt. Als een psychose in je familie voorkomt, is de kans groter om dit zelf ook te krijgen.

Daarnaast krijg je tijdens je zwangerschap te maken met hormoonschommelingen en veranderingen in je afweer. Er zijn aanwijzingen dat een kraambedpsychose sneller ontstaat bij vrouwen die erg gevoelig zijn voor deze veranderingen.

Risicofactoren

Een precieze oorzaak is dus moeilijk aan te wijzen. Er zijn wel een aantal risicofactoren. Wanneer een van de volgende zaken bij jou speelt, is de kans op een kraambedpsychose groter.

• Je hebt eerder een kraambedpsychose meegemaakt.
• Je hebt al een bipolaire stoornis (manisch-depressiviteit).
• Een bipolaire stoornis komt in je familie voor.

Daarnaast komt een kraambedpsychose vooral voor als je zwanger bent van je eerste kindje. Heb je na een eerdere zwangerschap geen psychose gehad? Dan is de kans op een psychose bij een volgende zwangerschap heel erg klein.

Verloop van een kraambedpsychose

Een kraambedpsychose ontstaat in de eerste zes maanden na je bevalling. Bij 95% van de vrouwen gebeurt dit zelfs binnen vijftien dagen. Vanaf ongeveer de derde dag na de bevalling beginnen de eerste vroege symptomen. Deze zijn vrij algemeen en passen nog niet duidelijk bij een psychose. Na ongeveer een week ontstaan klachten die duidelijk passen bij een kraambedpsychose. De klachten kunnen wel sterk wisselen van moment tot moment.

Om te voorkomen dat een gevaarlijke situatie ontstaat voor jou of je baby, is een opname op een psychiatrie afdeling vaak nodig. Met de juiste behandeling geneest een postpartum psychose meestal weer na een aantal weken. Soms kan het ook maanden duren voordat het over is.

Behandeling

Meestal word je samen met je kindje opgenomen op een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis (PAAZ). Zo kan je onder begeleiding zelf voor je kindje blijven zorgen. Dit is heel belangrijk voor de band tussen jou en je baby. Als je zelf niet opgenomen wil worden, kan het gebeuren dat dit gedwongen gebeurt. Dit is voor jouw veiligheid en die van je baby dan het beste.

Tijdens de opname wordt veel aandacht besteed aan rust en regelmaat door een vaste dagindeling en een dagprogramma. Hierdoor krijg je een veilig gevoel en weer meer grip op de werkelijkheid. Door medicijnen te slikken wordt je hoofd helder en raak je weer in balans. Daarnaast krijg je vaak begeleidende gesprekken.

Ook je partner wordt bij jouw behandeling betrokken. Hij of zij krijgt uitleg over wat jou mankeert en hoe hiermee om te gaan. De medewerkers op de afdeling zorgen er op deze manier voor dat jullie samen voor je kindje kunnen zorgen.

Heel soms is een opname niet nodig. Wel is het belangrijk dat je dan goed in de gaten gehouden en begeleid wordt. In Nederland zijn er speciale poliklinische afdelingen in het ziekenhuis die deze zorg geven, POP-poli’s. POP staat voor psychiatrie, obstetrie (verloskunde) en pediatrie (kindergeneeskunde). Verschillende deskundigen werken hier samen om jou en je gezin zo goed mogelijk te begeleiden.

Borstvoeding en een psychose

Het stoppen met het geven van borstvoeding kan het begin van een kraambedpsychose uitlokken wanneer je hier gevoelig voor bent. Aan de andere kant is het helaas zo dat borstvoeding geven en een psychose vaak niet goed samengaan. Als je psychotisch bent, kan het namelijk heel lastig zijn om op een goede en veilige manier de borst te geven. Daarnaast verstoort borstvoeding meestal je dag-nachtritme en hierdoor kan je psychose verslechteren.

Schuldgevoelens

Als je psychotisch bent geweest na je bevalling is dat heel heftig om op terug te kijken. Misschien heb je in je waan je baby wat aan willen doen. Daar kan je je achteraf akelig of schuldig over voelen.

Dat is een begrijpelijk gevoel, maar het is niet nodig. Een kraambedpsychose heeft niks te maken met of je een slechte moeder bent of niet. Het betekent ook niet dat je niet van je kindje houdt. Er ontstaat gewoonweg een soort kortsluiting in je hersenen waardoor bepaalde stofjes, genaamd neurotransmitters, hun werk niet goed meer doen. Dit zorgt voor de heftige symptomen, zoals verwardheid en gedachten die niet kloppen.

Er is dus een lichamelijk probleem, waar je zelf niets aan kan doen. Probeer daarom lief voor jezelf te zijn en geef jezelf niet de schuld van wat je is overkomen.

Naast je eigen schuldgevoelens, kan je ook te maken krijgen met vooroordelen van anderen. Zo denken sommige mensen dat een kraambedpsychose vooral je eigen schuld is door het gebruik van drugs of alcohol. Dit klopt niet. Iedere pas bevallen vrouw kan een kraambedpsychose krijgen.

Verschil tussen postpartum psychose en (obsessieve) angst na de bevalling

Soms kan een postpartum psychose verward worden met een andere psychische ziekte die vlak na de bevalling kan ontstaan. Het gaat dan om obsessieve angst en/of dwang. Dit wordt ook wel postpartum obsessief-compulsieve stoornis (OCD) genoemd.

Krijg je OCD na je bevalling? Dan kan je akelige dwanggedachten hebben. Je bent bijvoorbeeld erg bang dat je kindje gewond raakt of besmet wordt met een ernstige ziekte. Of dat jij je baby wat aan doet zonder dat je dat wil. Daarbij kan je dwanghandelingen hebben om deze gedachtes te stoppen of te voorkomen dat er iets ergs gebeurt. Denk bijvoorbeeld aan je baby vaak controleren of heel veel wassen.

Als je klachten van OCD na je bevalling hebt, ben je misschien bezorgd dat je een psychose hebt. De gedachten om je kind iets aan te doen, komen namelijk bij allebei voor. Maar juist de angst om een psychose te hebben, bewijst eigenlijk dat je die niet hebt. Je ziet namelijk wel in dat je klachten ‘niet normaal’ zijn. En dat is bij een psychose meestal juist niet zo. Het zijn twee heel verschillende aandoeningen.

Ook bij klachten van OCD is het goed om contact op te nemen met je huisarts. Hij of zij kan kijken welke hulp je nodig hebt en kan je eventueel doorsturen.

Kans op herhaling bij een volgende zwangerschap

Heb je een kraambedpsychose gehad of weet je van jezelf dat je een bipolaire stoornis hebt? Dan heb je ongeveer 50% kans dat je bij een volgende zwangerschap opnieuw een psychose na je bevalling meemaakt. Gelukkig is dit met de juiste behandeling goed te voorkomen. Met rust, regelmaat en medicijnen is de kans klein dat je opnieuw in een psychose terechtkomt.

Neem daarom bij een nieuwe zwangerschapswens altijd contact op met je psychiater of huisarts. Vaak kan je dan bij een speciale POP-poli goed begeleid worden.

Tips voor een goed herstel na een kraambedpsychose

Een kraambedpsychose is heftig om mee te maken. Het kan even duren voor je dit achter je kan laten. De volgende tips kunnen helpen om goed te kunnen herstellen.

• Neem de tijd voor je herstel. Het herstel na een psychose verloopt voor iedereen anders. Gun jezelf de tijd om het op jouw manier te doen en ontdek wat jou helpt. Misschien vind je het fijn om dingen van je af te schrijven of helpt veel beweging en buitenlucht je juist goed.
• Gebruik je medicijnen volgens voorschrift. Je medicatie helpt je om weer helder van geest te worden. Dokters proberen de periode dat je deze medicijnen nodig hebt vaak zo kort mogelijk te houden. Denk je dat het weer goed met je gaat en wil je stoppen? Overleg dit dan altijd eerst met je arts of psychiater.
• Geef je lichaam rust bij vermoeidheid. Je kan nog een tijd heel moe zijn. Dat hoort bij het herstel na een psychose. Wat je hebt meegemaakt, kost veel energie. Daarnaast zijn er nog de ‘gewone’ kraamtijdzorgen die voor vermoeidheid kunnen zorgen. Geef er daarom aan toe als je lichaam vraagt om een rustmoment.
• Accepteer sombere gevoelens. Bij het herstel van een psychose kunnen sombere gevoelens voorkomen. Probeer je hier niet schuldig over te voelen, het hoort erbij. Het betekent niet meteen dat je een postnatale depressie hebt.
• Blijf rustig bij slapeloosheid. Kan je ’s nachts niet goed slapen? Blijf dan rustig en ga geen actieve dingen doen. Wat ontspannende muziek luisteren, een boek lezen of een kop thee drinken is prima. Het bed uitstappen en je huishouden doen of sporten is geen goed idee. Dan bestaat de kans dat je dag-nachtritme uit balans raakt.
• Maak een noodplan. Stel samen met je partner een noodplan op voor als je een terugval krijgt en alleen bent met je baby. Welke stappen neem je als je denkt dat je weer psychotische klachten krijgt? Door hier zelf over na te denken en hieraan vast te houden, houd je zelf de controle.
• Praat erover met anderen. Het kan heel fijn zijn om te praten over wat je hebt meegemaakt. Ook contact met een lotgenotengroep kan prettig zijn. Probeer het praten erover wel gedoseerd te doen. Je kan tijdens je herstel nog snel overprikkeld raken. Geef daarom goed je grenzen aan.
• Zoek professionele hulp. Heb je moeite met het verwerken van wat er gebeurd is? Dan kan het goed zijn om er met een professional over te praten. Neem hiervoor contact op met de huisarts.