Zwangerschapsvergiftiging

Wat is zwangerschapsvergiftiging?

Zwangerschapsvergiftiging is een verzamelnaam voor een aantal ernstige complicaties die het gevolg zijn van een hoge bloeddruk (hypertensie) tijdens de zwangerschap. Deze complicaties kunnen ervoor zorgen dat bepaalde organen niet meer goed functioneren. Dit levert gevaren op voor zowel jou als je baby. Zwangerschapsvergiftiging treedt meestal abrupt op na 20-24 weken, maar kan zich ook geleidelijk ontwikkelen.

Gevolgen

Door de hoge bloeddruk raken de bloedvaten beschadigd, waardoor er vocht uit kan lekken. Zo ontstaan er oedemen (vochtophopingen), die ook in de hersenen kunnen voorkomen. De nieren werken minder goed en worden poreuzer, waardoor er eiwit in de urine lekt. Daarnaast heeft zwangerschapsvergiftiging gevolgen voor de lever.

Ook je baby ervaart hiervan de gevolgen. De placenta wordt aangetast, waardoor je baby minder voedingsstoffen en zuurstof krijgt dan normaal. Hierdoor groeit je baby minder hard. Baby’s die na een zwangerschapsvergiftiging worden geboren, zijn vaak kleiner en magerder dan normaal.

Geen vergiftiging

Ondanks wat de naam suggereert, heeft zwangerschapsvergiftiging dus niets te maken met voeding tijdens de zwangerschap. Vroeger dacht men dat dit ziektebeeld werd veroorzaakt door een toxine (gif) in de bloedbaan, vandaar de naam. Pas later bleek dat het niets met gif te maken heeft, maar met een te hoge bloeddruk.

Als je een hoge bloeddruk hebt is het dus belangrijk geen enkele zwangerschapscontrole over te slaan, om complicaties te voorkomen.

Oorzaak

Als je zwanger bent verandert er een hoop in je lijf. Dat geldt ook voor je bloedsomloop, vochthuishouding en bloeddruk. Je lichaam maakt aanpassingen aan de nieuwe situatie om de zwangerschap gezond te laten verlopen. Bij zwangerschapsvergiftiging verlopen deze aanpassingen abnormaal. Wat de oorzaak hiervan is, is helaas nog niet bekend. Waarschijnlijk spelen erfelijkheid, het afweersysteem en de aanleg en ontwikkeling van de placenta tijdens de eerste helft van de zwangerschap een grote rol.

Soorten zwangerschapsvergiftiging en symptomen

Er zijn vier verschillende ziektebeelden bij zwangerschapsvergiftiging:

• Zwangerschapshypertensie
• Pre-eclampsie
• HELLP-syndroom
• Eclampsie

Zwangerschapshypertensie

Bij zwangerschapshypertensie ontstaat er een hoge bloeddruk in de tweede helft van de zwangerschap, terwijl de bloeddruk daarvoor normaal was. Bij het meten van de bloeddruk worden altijd twee waardes genoemd, een onder- en een bovendruk. Vanaf een onderdruk boven de 90 of een bovendruk boven de 140 spreek je van hypertensie. Er is dan een verhoogde kans op complicaties en extra controles zijn nodig.

Pre-eclampsie

In het geval van pre-eclampsie heb je naast een te hoge bloeddruk ook een te grote afvoer van eiwitten via de nieren en urinewegen uit je lichaam. Dit komt doordat de nieren beschadigd raken. Ook je lever en bloedvaten kunnen minder goed gaan werken. Hierdoor kunnen stollingsproblemen en oedemen ontstaan. Pre-eclampsie wordt in 10% van de gevallen ontdekt voor de 34e week van de zwangerschap. In 5% wordt de pre-eclampsie pas na de bevalling ontdekt.

Symptomen pre-eclampsie:

• Hoge bloeddruk
• Hoofdpijn
• Vermoeidheid
• Ziek of griepachtig gevoel (zonder koorts)
• Misselijkheid en/of braken
• Wazig zien, sterretjes zien of dubbelzien
• Tintelingen in je vingers
• Vochtophopingen (oedeem) in je handen, enkels en gezicht

Als gevolg van de pre-eclampsie kan de werking van de placenta afnemen, waardoor je ongeboren kindje te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt en minder goed groeit.

HELLP-syndroom

Het HELLP-syndroom is in de meeste gevallen een complicatie van pre-eclampsie. Net als bij pre-eclampsie, heb je last van een hoge bloeddruk, vochtophopingen en eiwitverlies, waardoor je ongeboren kindje een groeiachterstand kan oplopen. De term HELLP staat voor:

• Hemolysis (bloedafbraak)
• Elevated Liver enzymes (leverfunctiestoornissen)
• Low Platelets (verminderd aantal bloedplaatjes)

Hierbij is er sprake van een verhoogde afbraak van rode bloedcellen, een verstoorde leverfunctie en een tekort aan bloedplaatjes waardoor de bloedstolling wordt ontregeld. Deze ernstige complicatie van zwangerschapshypertensie komt gelukkig maar bij 3-5% van de vrouwen die voor het eerst zwanger zijn voor en bij 4-12% van de vrouwen met pre-eclampsie. Bij volgende zwangerschappen is deze kans nog kleiner.

Symptomen HELLP-syndroom:

• Hoofdpijn
• Misselijkheid
• Het gevoel dat er een band/riem strak om je buik zit
• Pijn bovenin je buik of tussen de schouderbladen

Eclampsie

Eclampsie komt voor bij 1 op de 200 zwangere vrouwen die symptomen van pre-eclampsie of het HELLP-syndroom ervaren. Bij eclampsie krijg je uitgebreide stuipen die vergelijkbaar zijn met een epileptische aanval.

Eclampsie kan voor, tijdens of na de bevalling plaatsvinden en ontstaat waarschijnlijk door een te hoge bloeddruk in de hersenschors (cortex cerebri). Dit is het gedeelte van de hersenen dat verantwoordelijk is voor het ontvangen, analyseren en interpreteren van informatie uit de rest van het lichaam. Vervolgens wordt deze informatie in de hersenschors omgezet in gedachten, handelingen en spraak.

Eclampsie is de meest ernstige vorm van zwangerschapsvergiftiging. Het kan tot een hersenbloeding leiden. Bij eclampsie is er sprake van een levensbedreigende situatie die snel behandeld moet worden.

Symptomen eclampsie

• Versterkte reflexen
• Verhoogde prikkelbaarheid
• Hoofdpijn
• Tintelingen in je handen
• Het gevoel dat er een band strak om je buik of hoofd wordt getrokken
• Flitsen of sterretjes zien
• Vochtophoping, gewichtstoename
• Concentratieproblemen
• Pijn in de bovenrug of tussen de schouderbladen
• Eiwitverlies in de urine
• Misselijkheid/veel braken
• Pijn in de bovenbuik of onder de borst

Diagnose en onderzoek

Als je zwangerschapsvergiftiging hebt of dit vermoed wordt, worden er allerlei onderzoeken verricht. Hierbij kan je denken aan bloedonderzoek, bloeddrukmetingen, urineonderzoek, CTG of echo’s, om de toestand van jou en je baby te bepalen. Hieronder lees je meer over het hoe en waarom van deze onderzoeken.

Bloedonderzoek
Aan de hand van bloedonderzoek wordt bepaald hoe goed je lever en nieren functioneren en of je bloed een normaal aantal bloedplaatjes heeft. Deze bloedplaatjes zijn essentieel in het bloedstollingsproces.

Urinemonsters
Met behulp van urinemonsters kan de hoeveelheid eiwit in de urine worden bepaald. Dit geeft een indicatie van de ernst van de zwangerschapsvergiftiging.

Echoscopie
Door middel van een echografie kan een arts bepalen of de zwangerschap nog goed verloopt. Dit gaat aan de hand van een nauwkeurige controle van de groei van je baby. Tijdens een echoscopie worden hoogfrequente geluidsgolven op de weefsels in je buikstreek gestuurd. Deze geluidsgolven weerkaatsen vervolgens de bochten en variaties in je lichaam, en dus ook van je baby.

CTG
Een arts kan ook naar de ontwikkeling van je baby kijken met behulp van een cardiotocograaf (CTG). Tijdens een CTG-scan wordt de hartslag van je baby in de gaten gehouden.

Behandeling zwangerschapsvergiftiging

Tijdens de zwangerschapscontroles kan de verloskundige, arts of gynaecoloog erachter komen dat je zwangerschapsvergiftiging hebt. Het is verstandig om zelf al aan te geven dat je last hebt van een hoge bloeddruk, als je dit van jezelf weet.

Algemene behandeling

Er is nog geen behandeling die de oorzaak van zwangerschapsvergiftiging behandelt en daarmee het ziektebeeld geneest. Wel kunnen de symptomen en gevolgen bestreden worden. Over het algemeen bestaat de behandeling daarom uit intensieve controles, observatie in het ziekenhuis als dit nodig is en het bestrijden van de ziekteverschijnselen.

Als ernstige zwangerschapsvergiftiging is geconstateerd, is er vaak maar één oplossing om het leven van de moeder niet verder in gevaar te brengen: het halen van de baby. Daarmee haal je de oorzaak weg. Als je baby echter nog niet volgroeid is, is dit geen wenselijke oplossing. In ernstige gevallen kan je baby zelfs overlijden. Soms wordt de bevalling ingeleid, vaak krijg je een keizersnede.

De baby halen is een uiterste redmiddel, de artsen streven ernaar je baby zo lang mogelijk te laten zitten. Met medicijnen kan de situatie soms ook onder controle gehouden worden. Zo krijgt je baby meer tijd. Als je pre-eclampsie met of zonder HELLP-syndroom hebt, word je opgenomen in het ziekenhuis.

Medicijnen

Bij (dreigende) zwangerschapsvergiftiging kan de arts besluiten medicijnen voor te schrijven. Deze medicijnen spelen een verschillende rol in het bestrijden van de oorzaken en symptomen van zwangerschapsvergiftiging.

Medicijnen om de bloeddruk te verlagen
Medicijnen om de bloeddruk te verlagen, zogenaamde antihypertensiva, worden gebruikt om de bloeddruk te verlagen tot je bent bevallen. Bij ernstige vormen van pre-eclampsie krijg je deze medicijnen via een infuus toegediend.

Anti-convulsieve medicatie
Deze medicatie wordt voorgeschreven om epileptische aanvallen te stoppen en nieuwe aanvallen te voorkomen.

Corticosteroïden
Als de kans bestaat dat je baby voor een zwangerschapsduur van 33-34 weken geboren wordt, of gehaald moet worden, kunnen corticosteroïden (bijnierschorshormonen) gegeven worden. Deze medicijnen bevorderen de longrijping van je baby in de baarmoeder. Dit is belangrijk omdat baby’s die te vroeg geboren worden nog geen rijpe longetjes hebben en wel al moeten overleven buiten de baarmoeder. Deze medicijnen krijg je via een injectie toegediend.

Overig

Bedrust
Bedrust kan helpen om de bloeddruk te verlagen en de bloedtoevoer naar de placenta te verbeteren. De arts kan aanraden (bed)rust te houden als je nog niet aan het einde van je zwangerschap bent en je een lichte vorm van zwangerschapsvergiftiging hebt. De arts kan hiernaast een aantal keer per week de bloeddruk controleren, eiwitten in de urine testen en je baby’s welzijn in de gaten houden.

Risicofactoren

Onder sommige omstandigheden wordt zwangerschapsvergiftiging vaker geconstateerd:

De bevalling

De artsen proberen je baby zolang mogelijk in de baarmoeder te houden. Soms kan het niet anders dan dat de bevalling moet worden ingeleid. Dit kan gebeuren bij ernstige pre-eclampsie, HELLP-syndroom en eclampsie. Bij voorkeur wordt de bevalling ingeleid. Als jouw toestand of die van je baby dit niet toelaat, krijg je een keizersnede.

Zwangerschapshypertensie geneest spontaan na de bevalling. In de eerste paar dagen is het goed om waakzaam te blijven, de bloeddruk kan tijdens deze dagen nog hoger worden. Vaak krijg je nog een afspraak voor nacontrole bij je huisarts of gynaecoloog.

Herstellen van zwangerschapsvergiftiging

In principe kan je volledig herstellen, al kan dit lang duren. Natuurlijk is dit voor iedereen anders en is het belangrijk om hier de tijd voor te nemen.

Het grootste deel van de vrouwen met ernstige zwangerschapshypertensie geneest volledig. Vaak mogen zij binnen twee weken weer naar huis. De manier waarop je bevalt speelt hierin een rol. Je geneest sneller van een natuurlijke bevalling dan van een bevalling via een keizersnede.

Daarnaast is het voor een goede verwerking van belang om erover te praten met bijvoorbeeld je partner, familie of arts. Ernstige zwangerschapshypertensie is een emotioneel zware tijd vol angst en zorgen.

Soms is het moeilijk te accepteren dat het lichaam ‘faalt’ en sommige vrouwen voelen zich hier zelfs, ten onrechte, schuldig over. Soms herinner je je ook niet precies alles wat er is gebeurd. Ook je eventuele partner wordt geconfronteerd met grote zorgen.

Voor het verwerkingsproces is het raadzaam om zo goed mogelijk geïnformeerd te zijn over wat er met je gebeurt of is gebeurd. Je kan hier tijdens de nacontrole bij je huisarts of gynaecoloog naar vragen.

Zwangerschapsvergiftiging en borstvoeding

Meestal kan je ook na een ernstige vorm van zwangerschapshypertensie borstvoeding geven. Bij een zeer vroegtijdige bevalling zal je de eerste tijd moeten kolven, omdat de baby dan nog te zwak is om zelf te drinken. Overleg altijd met je arts.

Preventie zwangerschapsvergiftiging

Helaas is zwangerschapsvergiftiging niet te voorkomen. Wel kan je proberen er zo vroeg mogelijk bij te zijn, zodat je samen met je arts voor het beste verloop kan zorgen. Hieronder nog een aantal tips om zwangerschapsvergiftiging vroeg te herkennen.

Regelmatig op controle

Het is belangrijk dat je regelmatig terugkomt voor controle. Op deze manier kan een arts er snel achter komen of je zwangerschapsvergiftiging hebt. Dit hoeft niet meteen iets ernstigs te zijn.

Medicatie of een ziekenhuisopname is niet nodig als je urine en bloeduitslagen normaal zijn, je baby goed beweegt in je buik en je bloeddruk slechts matig verhoogd is. Wel is het verstandig contact op te nemen met je arts of gynaecoloog wanneer je tussen de controles door meer klachten krijgt.

Wat kan je zelf doen?