Tienerzwangerschap: wat te doen als je jong zwanger bent

Wat is een tienerzwangerschap?

Wanneer een meisje onder de 20 jaar zwanger wordt, spreken we van een tienerzwangerschap. Vaak is een tienerzwangerschap ongepland. De zwangerschap verloopt over het algemeen zoals elke andere. Tienermoeders krijgen met dezelfde dingen te maken als alle andere moeders.

Wel zijn er extra factoren die meespelen. Zo heb je als tiener meestal nog geen eigen woonruimte en ga je nog naar school. Ook heb je als tienermoeder een groter risico op financiële problemen. Daarom brengt een tienerzwangerschap vaak veel extra twijfel en zorgen met zich mee.

Medische risico’s van een tienerzwangerschap

In principe is een tienerzwangerschap niet anders dan bij een volwassene. Je moet goed letten op je gezondheid. Dat betekent gezond eten, foliumzuur slikken, stoppen met roken en geen alcohol drinken zolang je in verwachting bent. In de praktijk blijkt dat zwangere tieners niet altijd hun levensstijl aanpassen, wat gezondheidsrisico’s voor de baby kan opleveren.

Wanneer je zwanger wordt binnen twee jaar na je eerste menstruatie, loop je een iets hoger risico op een vroeggeboorte. Dit risico neemt af naarmate je langer regelmatig menstrueert. Doordat te vroeg geboren kindjes vaak een lager geboortegewicht hebben, is dit ook een complicatie die vaker voorkomt bij een tienerzwangerschap.

Hoe vertel je je omgeving over je zwangerschap

Hoewel het erg lastig kan zijn, is het toch belangrijk om de zwangerschap niet te verbergen. Ga in ieder geval naar je huisarts zodra je vermoedt dat je in verwachting bent. Artsen hebben geheimhoudingsplicht. Je hoeft dus niet bang te zijn dat je ouders er zo achter komen.

Het is belangrijk voor jouw gezondheid en die van je baby dat je regelmatig onderzocht wordt door de verloskundige. Ook als je voor een abortus wil kiezen, is het goed om naar de verloskundige te gaan. Het is namelijk belangrijk om vast te stellen hoe lang je al zwanger bent.

Uiteindelijk kan je een zwangerschap niet verborgen houden. Probeer erover te praten, dat helpt ook om de emoties die erbij horen te verwerken. Als je het heel moeilijk vindt om het je ouders of anderen (zoals de vader van het kind) te vertellen, schrijf ze dan een brief. Bedenk dat de eerste reactie niet altijd de blijvende reactie zal zijn. Veel ouders schrikken in de eerste instantie, maar ze kunnen later zeker nog bijdraaien.

Wat zijn je mogelijkheden?

Je hebt als zwangere tiener verschillende mogelijkheden om met de zwangerschap om te gaan. Welke mogelijkheid voor jou het beste is, is afhankelijk van je persoonlijke situatie. Het is meestal niet makkelijk om een keuze te maken tussen deze mogelijkheden.

Er komt ineens veel verantwoordelijkheid op je af, wat je bang kan maken. De reacties van anderen, zoals je ouders of de vader van het kind kunnen het je extra lastig maken. Het is belangrijk dat je zelf achter de keuze staat die je maakt. Je kan hierover praten met je huisarts of een hulpverlener van het Fiom. Die laatste heeft ook een online keuzehulp.

Abortus

Een abortus betekent dat je je zwangerschap voortijdig afbreekt. In Nederland is een abortus wettelijk toegestaan tot 24 weken zwangerschap. Veel artsen houden echter 22 weken aan als grens, omdat er een foutmarge bestaat in het bepalen van de zwangerschapsduur. De kosten van de ingreep worden betaald door je zorgverzekering.

Over het algemeen zal de abortus plaatsvinden in een abortuskliniek. Hier voer je eerst een gesprek met een medewerker. Die legt je uit wat er gaat gebeuren. Je hebt de gelegenheid om eventuele twijfels te bespreken. Daarna heb je vijf dagen verplichte bedenktijd voordat de abortus wordt uitgevoerd.

Overweeg je een abortus, dan is het dus belangrijk om zo snel mogelijk te weten hoe lang je al zwanger bent. De verloskundige kan je daarbij helpen. Ben je jonger dan 16 jaar? Dan heb je toestemming van je ouders nodig voor de ingreep. Er zijn verschillende methoden van abortus:

• Overtijdbehandeling. Tussen 12 en 16 dagen nadat je eigenlijk ongesteld had moeten worden, kan je een overtijdbehandeling ondergaan. Hoe lang je precies over tijd bent, wordt vastgesteld met een echo. Bij deze behandeling krijg je een lichte verdoving. De dokter zuigt vervolgens de bevruchte eicel met een dun buisje weg uit de baarmoeder. De behandeling duurt een paar minuten en levert kort een hevige kramp op, zoals een flinke menstruatiepijn.
• De abortuspil. Tot 8 weken na je laatste menstruatie kan je medicatie nemen om de zwangerschap te stoppen. Je slikt eerst in de kliniek een pil die zorgt dat de vrucht loskomt van de baarmoeder. Daarna breng je thuis een paar dagen lang een tablet in in je vagina. Deze zorgen ervoor dat de vrucht wordt afgevoerd uit je lichaam. Je hebt dan een paar dagen tot ongeveer 2 weken bloedverlies en mogelijk ook krampen en misselijkheid.
• Een zuigcurettage. Tussen 8 en 12 weken na je laatste menstruatie kan je een zuigcurettage ondergaan. Deze vindt plaats onder plaatselijke verdoving of onder narcose. De baarmoeder wordt met een buisje leeggezogen. Na de ingreep heb je meestal nog een paar dagen (flinke) menstruatiepijn en kan je wat bloed verliezen.
• Een operatie. Vanaf 12 weken na je laatste menstruatie kan de vrucht alleen nog operatief verwijderd worden. Deze ingreep duurt ongeveer een half uur. Het duurt ook iets langer om van de operatie te herstellen.

Het kind opgeven ter adoptie

Als je geen abortus wil, maar ook niet denkt je kindje zelf op te kunnen voeden, kan je erover nadenken de baby af te staan ter adoptie. Alle juridische banden tussen jou en het kind worden dan verbroken. Het kind krijgt de achternaam van zijn adoptieouders en wordt ook door hen opgevoed.

Afhankelijk van het soort adoptie, heb je meestal weinig tot geen contact meer met je kindje. In sommige gevallen kan je wel informatie over je kindje ontvangen. Als je kiest voor adoptie, heb je na de geboorte drie maanden bedenktijd.

Het kind in een pleeggezin plaatsen

Denk je dat je op latere leeftijd wel de zorg voor je kleine op je kan en wil nemen? Dan kan een pleeggezin een mogelijkheid zijn. Zij nemen het kindje tijdelijk op. Jij mag dan nog steeds contact hebben. Als je op latere leeftijd de voogdij terug wil, is het mogelijk om dat aan te vragen.

De baby houden

Je kan er ook voor kiezen om je kindje zelf op te voeden. Als je minderjarig bent, krijg je niet automatisch de voogdij over je kind. Ben je ouder dan 16 jaar, dan kan je meerderjarig verklaard worden door de rechter. Ben je jonger dan dat, dan gaat de voogdij naar iemand anders, bijvoorbeeld je ouders of een instantie.

Wat moet je regelen voordat je baby komt?

Kies je ervoor om je kindje te houden, dan kom je voor de volgende stap te staan. Er komen veel emoties bij kijken en je moet veel regelen. Met de checklist zwangerschap ben je goed voorbereid op je bevalling en je kraamtijd.

Als tienermoeder heb je daarnaast vaak nog te maken met school. Als je nog geen diploma hebt behaald, ben je leerplichtig tot je 18 jaar bent. Het is verstandig om te proberen je opleiding af te maken, zodat je later betere baankansen hebt om je kindje te onderhouden. Sommige scholen hebben een speciaal protocol om uitval van zwangere tieners te voorkomen. Praat hierover met je decaan of studiebegeleider.

Als je financiële problemen hebt, is het ook verstandig om hiermee aan de slag te gaan voor de baby er is. Via de gemeente kan je terecht bij de schuldhulpverlening. Het Nibud geeft daarnaast online tips over omgaan met geld.

Heb je een plek nodig om te wonen, omdat je niet bij je ouders kan of wil blijven? Dan is het een goed idee om je zo snel mogelijk bij woningbouwverenigingen in te schrijven. Hoe langer je staat ingeschreven, hoe meer kans je hebt op een woning. Er bestaan ook speciale moeder-en-kind-huizen, waar je als tienermoeder begeleid kan wonen.

Voorzieningen en toeslagen voor tienermoeders

Als je wat extra hulp nodig hebt, zijn er in Nederland verschillende voorzieningen. Zo kom je als tienermoeder waarschijnlijk in aanmerking voor een aantal toeslagen. Daarnaast zijn er verschillende instanties waar je terecht kan voor advies.

Toeslagen

Als je inkomen onder een bepaalde grens ligt, heb je recht op een aantal toeslagen, als ondersteuning voor jou en je kindje. Je kan de toeslagen aanvragen bij de belastingdienst. Hiervoor heb je een DigiD nodig. Ook kan je terecht bij de gemeente voor hulp bij het aanvragen.

Krijg je toeslagen of een uitkering en verandert er iets in je inkomsten, bijvoorbeeld omdat je een baan hebt gevonden? Geef dit dan zo snel mogelijk door aan de belastingdienst. Doe je dit niet, dan loop je het risico dat je later (veel) geld moet terugbetalen. De volgende toeslagen kan je aanvragen als je in verwachting bent.

• Zorgtoeslag. Met zorgtoeslag kan je het grootste deel van je zorgverzekering betalen. Je kindje is tot 18 jaar gratis met jou meeverzekerd.
• Huurtoeslag. Wanneer je op jezelf gaat wonen, kan je deze toeslag aanvragen. De overheid betaalt dan een deel van je huur. Er gelden hiervoor wel extra regels. Zo moet je huurprijs onder een bepaalde prijs liggen.
• Kinderbijslag. Bijna iedereen in Nederland die een kind krijgt, heeft recht op kinderbijslag. Deze toeslag krijg je elk kwartaal uitbetaald. Het bedrag dat je ontvangt loopt op naarmate je kindje ouder wordt. Je ontvangt de kinderbijslag tot je kind 18 jaar is. Als je jonger dan 18 bent, krijgen je ouders dus ook nog kinderbijslag voor jou.
• Kindgebonden budget. Krijg je al een toeslag van de belastingdienst? Dan wordt bij aanvraag van de kinderbijslag automatisch gekeken of je ook recht hebt op een kindgebonden budget. Je krijgt dan een extra maandelijkse bijdrage bovenop de kinderbijslag.
• Bijzondere bijstand. In sommige gevallen kan je bij de gemeente bijzondere bijstand aanvragen. De regels verschillen per gemeente. Je kan ook bijzondere bijstand krijgen als je verder geen uitkering hebt.
• Kinderopvangtoeslag. Als je studeert, een baan hebt of volgens je gemeente tot een bijzondere doelgroep behoort, kan je in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag. De opvang moet dan wel geregistreerd staan bij de gemeente.

Instanties

Naast de belastingdienst zijn er nog een aantal instanties waar je kan aankloppen voor extra hulp. Dit geldt zowel tijdens je zwangerschap als daarna. Je kan ook altijd terecht bij je huisarts, en de gemeente kan je goed verder helpen. Zij weten precies welke regels er voor jou gelden. Vaak kan je bij de gemeente één of meerdere gesprekken met een adviseur voeren om je te helpen met het aanvragen van de juiste hulp en ondersteuning. De volgende organisaties kunnen je helpen.

• Fiom. Deze organisatie adviseert en ondersteunt bij ongeplande zwangerschappen. Zij kunnen je helpen met adviesgesprekken, praktische ondersteuning en emotionele steun. Het Fiom is de grootste onafhankelijke organisatie op dit gebied. Siriz is een vergelijkbare organisatie, maar hun informatie is niet neutraal.
• Stichting Leergeld. Deze stichting helpt kinderen onder de 18 jaar die opgroeien in een gezin met een laag inkomen. Je kan hier terecht als je kind een fiets of computer nodig heeft, mee wil op schoolreis, of bijvoorbeeld op muziekles wil. Zij helpen je dan met de kosten.
• Begeleid wonen. Als je er nog niet klaar voor bent om helemaal zelfstandig te wonen, kan je misschien terecht in een project voor begeleid wonen, zoals een moeder-en-kind-huis. Je hebt dan vaak een eigen kamer, maar deelt de rest van het huis met anderen. Ook zijn er begeleiders aanwezig die je kunnen helpen met praktische zaken.
• Opvang en crisisopvang. Als je in gevaar bent en/of per direct opvang nodig hebt, bijvoorbeeld vanwege een gewelddadige thuissituatie, kan je terecht bij een (crisis)opvang. Hier heb je een veilige verblijfplaats en er zijn begeleiders die je kunnen helpen met je zwangerschap en het regelen van praktische zaken.

Wil je meer informatie over omgaan met een tienerzwangerschap? Kijk dan eens op de website die het Fiom speciaal heeft opgericht voor tienermoeders.